ಜಾನಪದದಿಂದ ಜ್ಞಾನಪೀಠದವರೆಗೆ: ಡಾ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ಅನನ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಯಾತ್ರೆ 📚🎭

 

ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ

ಕವಿತೆ, ನಾಟಕ, ಕಾದಂಬರಿ, ಜನಪದ ಸಂಶೋಧನೆ, ಸಿನಿಮಾ, ಶಾಸನಸಭಾ ಸದಸ್ಯ ಸ್ಥಾನ… ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾಧನೆಯ ಭಿನ್ನ ಆಯಾಮಗಳು. ಅವರೆಂದರೆ ನಾಡಿನ ಹೆಮ್ಮೆ, ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಡಾ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ. ನಾಡಿನ ಮಣ್ಣಿನ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೂಲಕ ಜೀವಂತಪಡಿಸಿದ ಕಂಬಾರರು, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಶೈಲಿ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡವರು. ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಜೀವನ, ಶಿಕ್ಷಣ, ವೃತ್ತಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿ, ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ನಾಡಿಗೆ ಕೊಡುಗೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಯೋಣ.

🎓 ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ

ಡಾ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ ಅವರು 1937ರ ಜನವರಿ 2ರಂದು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಘೋಡಿಗೇರಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣೆಪ್ಪ ಮತ್ತು ಚೆನ್ನಮ್ಮ ದಂಪತಿಗಳ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ಗ್ರಾಮೀಣ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಮುಂದೆ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಗೋಕಾಕದ ಮ್ಯೂನಿಸಿಪಲ್ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಅವರು, ಬೆಳಗಾವಿಯ ಲಿಂಗರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಎ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ 1962ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ ಮತ್ತು ಪಿಎಚ್.ಡಿ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು.

📚 ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಪಯಣ

ಕಂಬಾರರ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಬಹುಮುಖಿ. ತಾವು ಎಂ.ಎ ನಂತರ ಧಾರವಾಡದ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಪಂಗಡದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಆಳವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಅವರಲ್ಲಿ ಕವಿತೆಯ ಪ್ರೀತಿಯು ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ಧಾರವಾಡದ ಕವಿ ಸಮ್ಮೇಳನವೊಂದರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕವಿತೆ ಓದಿದ ಬಳಿಕ “ಕಬ್ಬಿಣ ಕಾಸುವವರೂ ಈಗ ಕಾವ್ಯ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ” ಎಂಬ ಟೀಕೆ ಕೇಳಿ, ಅವರು ಕವಿತೆಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡರು.

ಅವರ ಅಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಜೀವನ ಆರಂಭವಾಯಿತು ಸಾಗರದ ಲಾಲ್ ಬಹದೂರ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ. ನಂತರ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಚಿಕಾಗೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ 1968-69 ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಜಪಾನ್, ಮಾಸ್ಕೋ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಬರ್ಲಿನ್ ಮುಂತಾದ ಜಾಗತಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪದ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಕುರಿತ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದವರು.

🏛️ ಹುದ್ದೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರಗಳು

·         ಕರ್ನಾಟಕ ಜಾನಪದ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು

·         ನವದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಟಕ ಶಾಲೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು

·         ಹಂಪಿ ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮೊದಲ ಉಪಕುಲಪತಿ

·         ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು

·         2004ರಿಂದ 2010ರ ವರೆಗೆ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯರು (ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಿಂದ)

ಇವು ಕಂಬಾರರು ವಹಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಭರಿತ ಹುದ್ದೆಗಳು.

✍️ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಧನೆ

ಡಾ. ಕಂಬಾರರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗಂಭೀರವಾದ ಜೀವನದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಜನಪದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನವೀನವಾಗಿ ಹೇಳುವ ಶಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರು ಬರೆದ 10 ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥಗಳು, 25 ನಾಟಕಗಳು, 5 ಕಾದಂಬರಿಗಳು, 1 ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು 17 ಗದ್ಯ ಸಂಕಲನಗಳು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಂಡಾರಕ್ಕೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ.

📖 ಪ್ರಮುಖ ಕಾವ್ಯಗಳು:

·         ಮುಗುಳು (1958)

·         ಹೇಳತೇನ ಕೇಳ (1964)

·         ಸಾವಿರಾರು ನೆರಳು (1979)

·         ಹಂಪಿಯ ಕಲ್ಲುಗಳು (2004)

·         ಎಲ್ಲಿದೆ ಶಿವಾಪುರ (2009)

🎭 ನಾಟಕಗಳು:

·         ಜೋಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ (1972) - ನಾಟ್ಯ ರಂಗ ಪ್ರಶಸ್ತಿ

·         ಋಷ್ಯಶೃಂಗ (1970) - ಚಲನಚಿತ್ರ

·         ಕಾಡುಕುದುರೆ (1979) - ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದ ಸಿನಿಮಾ

·         ಸಿರಿಸಂಪಿಗೆ (1991) - ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ

·         ಮಹಾಮಾಯಿ, ಜೈಸಿದ್ದನಾಯಕ, ಮತಾಂತರ, ಸಾಂಬಶಿವ ಪ್ರಹಸನ, ಅಲಿಬಾಬ

📘 ಕಾದಂಬರಿಗಳು:

·         ಅಣ್ಣತಂಗಿ (1956)

·         ಕರಿಮಾಯಿ (1975) - ಚಲನಚಿತ್ರ

·         ಜಿ.ಕೆ. ಮಾಸ್ತರ್ ಪ್ರಣಯ ಪ್ರಸಂಗ (1986) - ದೂರದರ್ಶನ ರೂಪಾಂತರ

·         ಸಿಂಗಾರವ್ವ ಮತ್ತು ಅರಮನೆ (1982) - ಹಲವಾರು ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದ

📜 ಮಹಾಕಾವ್ಯ:

·         ಚಕೋರಿ (1996) - ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನುವಾದ

🎶 ಸಂಗೀತ, ಸಿನಿಮಾ ಮತ್ತು ಜನಪದ

ಕಂಬಾರರು ಕೇವಲ ಬರಹಗಾರ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ಜೀವಂತವಾಗಿ ಮೂಡಿಸಲು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕೂಡ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. "ಕಾಡುಕುದುರೆ ಓಡಿಬಂದಿತ್ತಾ..." ಎಂಬ ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಶಿ ಹಾಡಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಫಲಕ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ.

ಜನಪದವನ್ನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಸ್ಮರಿಸುವುದು, ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನವೋದ್ಯಮದಂತೆ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಂಬಾರರು ಆದರ್ಶ ವ್ಯಕ್ತಿ.

🏆 ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು

·         ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ – 2010

·         ಪದ್ಮಶ್ರೀ – 2001

·         ಪದ್ಮಭೂಷಣ – 2021

·         ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ – 2004

·         ಅಕಾಡೆಮಿ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ – 2011

·         ಮಾಸ್ತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕುಮಾರ ಆಶಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಇತ್ಯಾದಿ

ಅವರು ಭಾರತ ಸರಕಾರದ ಹಲವು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದು, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

🌾 ದೇಸಿಯಿಂದ ಜಗತ್ತಿಗೆ

ಕಂಬಾರರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಶಬ್ದಕೋಶ, ಭಾಷಾ ಶೈಲಿ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಂತವಾಗಿ ಮೂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಗೋಕಾಕ ಭಾಷಾ ಲಾಲಿತ್ಯವನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಟ್ಟ ಕಂಬಾರರು, ದ.ರಾ. ಬೇಂದ್ರೆ ಬಳಿಕ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿದ ಎರಡನೇ ಹಿರಿಯ ಕವಿ ಎಂದರೆ ಅದು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿ ಅಲ್ಲ.

🧠 ಪ್ರಮುಖ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಜನಪದ ಗ್ರಂಥಗಳು

·         ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಜನಪದ ರಂಗಭೂಮಿ (1980)

·         ಜಾನಪದ ವಿಶ್ವಕೋಶ (1985) – ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು

·         ಬಯಲಾಟಗಳು, ಬನ್ನಿಸಿ ಹಾಡುವ ನನ ಬಳಗ, ಬೇಡರ ಹುಡುಗ ಮತ್ತು ಗಿಳಿ – ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ

ಇವು ಕಂಬಾರರ ಜನಪದ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ನೀಡಿದ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆಗಳಾಗಿವೆ.

🏠 ನಿವೃತ್ತಿ ಜೀವನ

ನಿವೃತ್ತರಾದ ನಂತರ ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರು ಬನಶಂಕರಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಶಾಂತ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ವಿರಮಿಸಿಲ್ಲ. ಅಂಕಣ ಬರಹ, ಭಾಷಣ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಮುಂದುವರೆದಿವೆ.

📌 ನಿಶ್ಕರ್ಷೆ

ಡಾ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರು ಕನ್ನಡದ ಗರ್ವ. ಅವರು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. ಕಂಬಾರರು ಕೇವಲ ಲೇಖಕರು ಅಲ್ಲ, ಅವರು ಜೀವಂತ ನಾಟಕ. ಅವರ ಜೀವನ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕೊಡುಗೆಗಳು ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ದಿಕ್ಕು ತೋರಿಸುವ ದೀಪದಂತಿವೆ.

🔗 ಮೂಲಗಳು | Sources:

·         Wikipedia: Chandrashekhara Kambara

·         Sahitya Akademi

·         Kannada University Hampi

·         Padma Awards Archive