ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿ – ಶಬ್ದಗಳ ಶ್ರಾವಣ

 

 

ಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಸ್ತಬ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಧಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಅಂದ್ರೆ ಅದು ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿ. ಇದು ಶಬ್ದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಉಚ್ಛಾರಣಾ ಮೃದುತೆಯನ್ನು ತರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಕರಣದ ಈ ಸಂಧಿಯು, ಪದಗಳ ತಾಳಮೇಳ ಹಾಗೂ ಶ್ರಾವಣ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

🔍 ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿಯ ಅರ್ಥ

ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿ ಎನ್ನುವುದು ಶಬ್ದದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕೆಲವು ಕಠಿಣ ವ್ಯಂಜನಗಳ (ಕ್, ಚ್, ಟ್, ತ್, ಪ್) ನಂತರ, ಯಾವುದಾದರೂ ವರ್ಣ (ಅಕ್ಷರ) ಬಂದಾಗ, ಆ ಕಠಿಣ ವ್ಯಂಜನವು ತನ್ನೇ ವರ್ಗದ ಮೂರನೇ ಮೃದು ವ್ಯಂಜನದಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುವುದು.

ಈ ಮೃದು ವ್ಯಂಜನಗಳು:

• ಕ್ → ಗ್
• ಚ್ → ಜ್
• ಟ್ → ಡ್
• ತ್ → ದ್
• ಪ್ → ಬ್

ಈ ಐದು ಮೃದು ವ್ಯಂಜನಗಳನ್ನು “ಜಶ್” ಎಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದಲ್ಲಿ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಜಶ್ ಅಕ್ಷರಗಳು ಆಗುವುದರಿಂದ ಈ ಸಂಧಿಗೆ "ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿ" ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ.

📚 ನಿಯಮ

• ಪೂರ್ವಪದದ ಕೊನೆಗೆ ಕ್, ಚ್, ಟ್, ತ್, ಪ್ ವ್ಯಂಜನಗಳಿರುವಾಗ,
• ಉತ್ತರಪದದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವರ್ಣ (ಅಕ್ಷರ) ಬಂದರೆ,
• ಪೂರ್ವಪದದ ಕೊನೆ ಅಕ್ಷರವು ಅದರ ವರ್ಗದ ಮೃದುವಾದ ಮೂರನೇ ವ್ಯಂಜನಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಈ ಬದಲಾವಣೆ ಶಬ್ದವನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಲು ಸುಲಭವಾಗಿಸುವುದು.

📝 ಉದಾಹರಣೆಗಳು

ಸಂಧಿ ಪದ	ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ
ವಾಕ್ + ಈಶ = ವಾಗೀಶ	ಕ್ → ಗ್
ವಾಕ್ + ದಾನ = ವಾಗ್ದಾನ	ಕ್ → ಗ್
ವಾಕ್ + ದೇವಿ = ವಾಗ್ದೇವಿ	ಕ್ → ಗ್
ದಿಕ್ + ಅಂತ = ದಿಗಂತ	ಕ್ → ಗ್
ಅಚ್ + ಅಂತ = ಅಜಂತ	ಚ್ → ಜ್
ಸತ್ + ಆನಂದ = ಸದಾನಂದ	ತ್ → ದ್
ಅಪ್ + ಧಿ = ಅಬ್ಧಿ	ಪ್ → ಬ್
ಬೃಹತ್ + ಆಕಾಶ = ಬೃಹದಾಕಾಶ	ತ್ → ದ್
ಷಟ್ + ಆನನ = ಷಡಾನನ	ಟ್ → ಡ್

✨ ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿಯ ಮಹತ್ವ

• ಉಚ್ಛಾರಣೆಗೆ ಲಾಲಿತ್ಯ: ಈ ಸಂಧಿಯು ಶಬ್ದವನ್ನು ಮೃದು ಹಾಗೂ ಸೊಗಸಾಗಿ ಉಚ್ಚರಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
• ಪದಶುದ್ಧಿ: ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿಯಿಂದ ಶಬ್ದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯು ವ್ಯಾಕರಣದ ನಿಯಮಾನುಸಾರವಾಗಿ ಶುದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
• ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸೌಂದರ್ಯ: ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಶಬ್ದದ ಓಲೆಗೆ ಈ ಸಂಧಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಲಯವನ್ನು ತರಲಿದೆ.

🔚 ಸಮಾಪನ

ಜಶ್ತ್ವಸಂಧಿ ಪದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೃದು ಸ್ಪರ್ಶ. ಕಠಿಣ ಶಬ್ದಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಎಣಿಸದ ಶ್ರವಣ ಮೃದುತೆಯನ್ನು ತರುವುದು ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯ. ಇದನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ನಾವೂ ನಮ್ಮ ಭಾಷೆಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟುತ್ವ ಹಾಗೂ ಭಾವಪೂರ್ಣತೆ ನೀಡಬಹುದು.